Panel „Back to the future – jak zmiany prawne z 2023 roku wpływają na sektor energetyczny?” koncentrował się na analizie wpływu nowelizacji ustaw dotyczących sektora energetycznego, implementacji dyrektyw unijnych w prawie krajowym oraz na omówieniu brakujących zmian, których sektor energetyczny potrzebował w 2023 roku.
W panelu wystąpili: Krzysztof Celiński (Ekovoltis), Holger Gallas (Sevivon), Marta Masternak (ONDE), dr Zdzisław Muras (URE), Natalia Plaskiewicz (R.Power Renewables), Agnieszka Raczyńska vel Wasiluk (Eolus), Oskar Waluśkiewicz (DLA Piper). Panel moderował Łukasz Jankowski (Respect Energy).
Najważniejsze zmiany prawne 2023 r.
Zapytany o najważniejsze zmiany prawne z 2023 r. dr Zdzisław Muras wskazał na nowelizację prawa energetycznego i ustawy o oze. Przez fakt, że oba akty prawne się ze sobą przeplatają, zmiany dokonywane w jednym z nich nie zawsze były kompatybilne z treścią drugiego. Duże zmiany zaszły także w kwestiach przyłączania do sieci i cable pooling, czyli połączenia sieci z jej użytkownikami. Pomimo, że minęło pół roku od nowelizacji dalej uczymy się je rozumieć. Prawo energetyczne jest obecnie niezrozumiałe i należy je zmienić, aby było uporządkowane, zrozumiałe i proste dla wszystkich.
Ustawa odległościowa
Jedna rzecz to zrozumieć przepisy, a druga to znaleźć obszary, gdzie należy coś dodać – oceniła Agnieszka Raczyńska vel Wasiluk. W ubiegłym roku nastąpiło wiele zmian, w szczególności dotyczyły one „ustawy wiatrakowej” i planowania przestrzennego. Zmiany te były przeprowadzane szybko i w sposób nie do końca przemyślany. Dopiero teraz widzimy, jak i czy te zmienione przepisy będą działać. Uczymy się tych nowych przepisów, ale jeśli duże podmioty prawnicze po 6 miesiącach od wprowadzenia nowych przepisów wciąż mają wątpliwości jak je rozumieć, to nie świadczy dobrze o jakości tych przepisów. Po wprowadzaniu zmian w szybkim tempie od kilku miesięcy mamy pewien przestój, za którym jednak nie idzie praca nad projektami nowych rozwiązań. Nic się nie zmienia i to nie jest dobry znak – podsumowała.
Prawo budowlane
Marta Masternak oceniła, że dla wielu podmiotów oprócz zmian w prawie energetycznym dochodzą także liczne zmiany w prawie budowlanym, w szczególności pozwoleń na budowę. Duża zmiana to brak konieczności uzyskiwania pozwolenia na budowę dla instalacji powyżej 150 kW, którą ocenić należy pozytywnie. Mam nadzieję, że pozwoli to na przyspieszenie tempa stawiania instalacji tego rodzaju. Skrócenie czasu na realizację inwestycji pozwoli na uniknięcie zmian na rynku, które zachodzą obecnie bardzo szybko.
Wpływ zmian na proces dewelopmentu
W odpowiedzi na pytanie o zmiany prawne Holger Gallas odpowiedział, że było ich bardzo wiele, ale wszystkie one otwierały możliwość do rozruszania procesu dewelopmentu, w szczególności farm wiatrowych. Jest możliwość rozwoju nowych projektów, więc nowe przepisy mają konkretne zastosowanie. Zmianę ustawy 10H Holger Gallas ocenił pozytywnie, jednak w jego opinii można było tę kwestię rozwiązać lepiej. Przed wprowadzeniem tej ustawy istniał szereg przeszkód i one w dużym stopniu dalej istnieją. „Wyobrażam sobie, że ustawy 10H mogłoby nie być, albo byłaby w innym kształcie, ale musimy działać na podstawie tego, co nam dał rząd” – podsumował swoją wypowiedź.
Brak stabilności przez zmiany prawne
W ocenie Oskara Waluśkiewicza ubiegły rok był dość trudny, ze względu na fakt, że zmiany podążały w różnych kierunkach, co skutkowało brakiem stabilności. Jako najważniejszą zmianę podał cable pooling, który nie jest doskonały i wymaga poprawy, jednak samo wprowadzenie tego projektu dało impuls do działania dla inwestorów. Zmiany dotyczące linii bezpośredniej również są pozytywne, gdyż wcześniej te przepisy nie działały lub były pełne sprzeczności. Dla prawników i ich klientów jasne przepisy są o tyle dobre, że pozwalają na konkretne doradztwo, a nie pozostawanie w sferze opinii i domysłów.
Dyrektywa budowlana w energetyce
Krzysztof Celiński pozwolił sobie na stwierdzenie, że dla prawników wszystkie zmiany są pozytywne, gdyż dostarczają im wiele pracy, jednakże w wielu aspektach są nieefektywne. Przykładowo: przepisy przyłączeniowe do sieci są dobre, jednak nikt ich nie wydaje. Podstawowy problem stanowi dalej sieć, która nie jest w stanie obsłużyć wszystkich chętnych podmiotów. Ważną zmianą, choć nie stricte na polskim rynku, była dyrektywa budowlana, która po 2029 r. ma zmienić rynek mieszkalny. Trudno widzieć w jasnych barwach obowiązek posiadania paneli fotowoltaicznych w każdym domu, jeśli nie zmieni się niewydolnej sieci i nie podejdzie do tego zagadnienia systemowo. „Myślę, że to jest możliwe do wykonania” – podsumował.
Cable pooling
„Formułę znaną z cable poolingu można by rozszerzyć do innych przyłączeń, nie tylko instalacji oze” stwierdził Oskar Waluśkiewicz. W jego opinii instalacja oze mogłaby być podłączona do przyłączenia, gdzie obecna jest konwencjonalna jednostka wytwórcza. Magazyny energii powinny być także traktowane jak instalacje oze.
W nawiązaniu do tej wypowiedzi dr Zdzisław Muras zauważył, że w rozmowach z poprzednich lat o cable poolingu mówiło się jako o pewnej przyszłości, natomiast obecnie rozwiązania już funkcjonują i można oceniać ich działanie. Sam fakt, że coś istnieje jest już korzyścią, inna sprawa czy to działa poprawnie. Prelegent zwrócił także uwagę na „ustawę 7:1” i fakt, że już w podstawowych przepisach zamieszczono podstawę do przewymiarowania każdej instalacji. Dla cable poolingu istotne jest także zagwarantowanie magazynów mocy oraz strażnika instalacji. Sieć ma ograniczoną zdolność nośną i musimy nauczyć się dobrze sterować siecią.
Relacje między podmiotami
Marta Masternak podniosła, że przepisy dotyczące relacji podmiotów są bardzo ogólne, co jest dużym wyzwaniem ze względu na pytanie, w jaki sposób ułożyć poprawnie relacje między tymi podmiotami. Dużo zależy od praktyki, jednak póki co nie ma jej wiele. Mowa o nowej regulacji, toteż będziemy zdani na naukę na własnych próbach i błędach.
Wygrać transformację energetyczną
Moderujący rozmowę Łukasz Jankowski zauważył, że przewymiarowanie istniało jeszcze przed nowelizacjami i nie wzbudzało większych trudności interpretacyjnych. „Wydaje mi się, że brakuje nam trochę chęci, czy odwagi, żeby to prawo stosować. Podchodzimy do transformacji energetycznej w ten sposób, że ona jest i musimy ją przetrwać. Ja bym chciał, abyśmy chcieli ją wygrywać” – zauważył. Podniósł, że Polska może stać się potentatem oze i że najlepszą metodą regulacyjną jest praktyka istniejąca na rynku.
Potrzeba zmian prawnych
Łukasz Jankowski zadał prelegentom pytanie o ich pożądane zmiany prawne. Odpowiadając na to pytanie Oskar Waluśkiewicz wskazał w pierwszej kolejności na kwestie przyłączeniowe m.in. wprowadzenie aukcji na przyłączenia. Drugą sprawą są umowy PPA (power purchase agreement) i stworzenie systemu gwarancji po stronie inwestora, zapewniania rozwiązań opcjonalnych i alternatywnych w przypadkach niemożności realizacji umowy w pierwotnym kształcie.
„Brakuje transparentności w tym, jak wygląda system warunków przyłączenia i to jest duży problem” – stwierdziła Agnieszka Raczyńska vel Wasiluk. Problem ten istnieje głównie na poziomie operatorów. Najważniejsze, aby proces był transparentny, jasny i równy. Istotne jest również wzajemne uregulowanie i harmonizacja ustawy o planowaniu przestrzennym i ustawy wiatrakowej, aby cały proces był możliwie jasny, a przepisy nie były sprzeczne wewnętrznie.
Kary dla inwestorów
Głos polemiczny zabrał dr Zdzisław Muras wskazując, że anarchizacja podejścia do prawa nie jest pożyteczna, gdyż konieczne są pewne ramy prawne do działania. Prelegent zaproponował natomiast, aby w przypadku długiego nierealizowania inwestycji przez deweloperów karać ich poprzez odbieranie części dotacji, a nawet wygaśnięcie warunków i odebranie zgód i uprawnień. Te ograniczenia powinny być jasno sprecyzowane prawnie, a nie ustalane ad casum.
Jednolite zasady przyłączania do sieci
Krzysztof Celiński zaproponował, aby zamiast regulacji, odpowiedni urząd, jak np. URE, określał zasady, wedle których OSD będą określały warunki przyłączenia, aby ujednolicić stan sieci i aby były one porównywalne ze sobą. Sieci są przeciążone już od lat, nie wiadomo na jakich podstawach operatorzy podejmują decyzje i potrzeba ujednolicenia tych zasad, aby warunki przyłączeniowe były jednolite i jasne. Sieć, mimo inwestycji, nie jest nowsza i lepsza, a jej jakość ciągle spada. Podmioty, które chcą się przyłączyć do sieci powinny mieć takie same warunki i szanse.
Przyszłość sieci elektroenergetycznych
Zabierając głos w dyskusji Holger Gallas wskazał, że naturalne będzie przewymiarowanie sieci i trzeba się tego nauczyć. Konieczne jest nauczenie rozsądnego korzystania z sieci. Pomocna okazałaby się polityczna wola niepreferowania jednych źródeł energii nad innymi, przykładowo atomu. Konieczne na przyszłość jest przewymiarowanie wszystkich źródeł i postawienie magazynów energii. Wskazał także na zielony wodór, który może okazać się przydatny w przyszłości. Duże instalacje są o tyle sterowalne, że można je zautomatyzować i dygitalizować. Zdaniem prelegenta, musimy wszyscy przyzwyczaić się, że nie każda wytworzona kWh będzie wprowadzona do sieci i jest to zjawisko normalne.
Nowe taryfy
Na pytanie dot. taryf dr Zdzisław Muras wskazał na możliwość uzyskania taryf dłuższych niż rok. Operatorzy preferują jednoroczne taryfy ze względu na ich dużą elastyczność. W ostatnim czasie dynamika cen była tak duża, że planowanie na okres dłuższy niż rok było bardzo utrudnione.
Rozwój projektów wiatrakowych
Holger Gallas stwierdził, że okres rozwoju projektów wiatrowych, trwających z reguły kilka lat nie nadąża za zmiennymi planami politycznymi. Uzdrowienie tej sytuacji jest uzależnione od zmian prawnych, które przyspieszyłyby proces inwestycyjny i finansowy. Realizacja celów politycznych jest więc uzależniony od szybkości pozyskiwania zgód administracyjnych i środowiskowych.
Szczyt zapotrzebowania
Oskar Waluśkiewicz skomentował, że śledzenie szczytu zapotrzebowania i związane z tym planowanie poboru i lepsze wykorzystanie sieci jest dobrym kierunkiem. Okazuje się to korzystne dla wielu podmiotów i przedsiębiorców, chociaż niekoniecznie dla gospodarstw domowych.
W odpowiedzi dr Zdzisław Muras zauważył, że istnieje już 1,4 mln instalacji rozproszonych i każdy system wsparcia będzie jeszcze zwiększał ilość tych instalacji. Oprócz zmian prawnych ważne są też aspekty finansowe i techniczne sieci. To zarządzanie bez możliwości ingerencji zarządcy sieci jest jednak problemem w ramach całego systemu. Rozproszona energetyka ma swoje aspiracje i nie należy ich pomijać próbując sanować system.
System cen
Zapytany o system cen Krzysztof Celiński wskazał, że wiele zależy od sytuacji po wyborach do PE. Obecnie trudno jest powiedzieć coś konkretnego. Zapowiedziano wprowadzenie ceny maksymalnej, choć nie wiadomo czy również dla gospodarstw domowych. Szykują się więc kolejne zmiany na rynku sprzedaży energii, które nie wpływają na niego korzystnie. „Nikt nic nie wie” – zakończył.
Problemy odległościowe turbin wiatrowych
Marta Masternak stwierdziła, że dla niej bardzo ciekawym kierunkiem rozwoju jest energetyka wiatrowa, zarówno w dużych jak i małych elektrowni, chociaż wiążą się z nim pewne zagrożenia. Aspekty odległościowe dalej wymagają regulacji i to zwłaszcza na płaszczyźnie politycznej, bo tam wzbudzają one największe kontrowersje. Interesujące w tym aspekcie jest powiązanie odległości z poziomem generowanego przez turbiny hałasu i kierunek dalszego rozwoju tego parametru.
Potrzeba magazynów energii
Podsumowując, Agnieszka Raczyńska vel Wasiluk powiedziała, że wspomożenie sieci magazynami energii jest właściwą drogą. Oczywiste wydaje się być także rozszerzenie definicji cable poolingu o magazyny energii. Magazyny stanowią problem kompleksowy, więc wymaga też otwartego podejścia od deweloperów.
Sterowanie cenami
Krzysztof Celiński wyraził nadzieję, na zmniejszenie regulacji w zakresie sterowania cenami. Rynek powinien nakładać ryzy dla firm, a ceny powinny być kształtowane przez konkurencję na rynku. Ceny maksymalne często stają się docelowymi, a to nie jest dobre.
Kierunki rozwoju
Oskar Waluśkiewicz wymienił magazyny energii, SMR-y i wodór jako najbardziej rozwojowe kierunki w przyszłości. Coraz większą uwagę przywiązuje się do stabilizacji systemu i kompensacji źródeł.
Przyspieszenie transformacji energetycznej
Holger Gallas zaś powiedział, że jest dobrej myśli, bowiem padło wiele obiecujących sygnałów ze strony obecnego rządu i być może wykorzysta istniejącą możliwość, aby przyspieszyć transformację energetyczną i wprowadzić konkretne zmiany.
A co z wodorem?
Dr Zdzisław Muras nacisk położył na dywersyfikację rodzajów magazynowania, z czym wiąże się też wykorzystywanie wodoru. Wodór jest póki co drogi, ale należy patrzeć w tym kierunku. Podtrzymał też swoją opinię o konieczności uporządkowania legislacyjnego kwestii energetycznych.